Mój siódmy kontynent

W przypadku rezygnacji z przelotu z USA i noclegów w hotelach można od tej ceny odliczyć około 700 USD. Ja mogłem pozwolić sobie na udział w rejsie tylko dlatego, że uwzględniając moją działalność publicystyczną organizatorzy udzielili mi znaczącej zniżki.   Nawet dla turystów z zachodu są to spore sumy: za dziesięciodniową wyprawę na Antarktydę trzeba zapłacić tyle, ile za miesiąc żeglowania po Karaibach. Mimo to chętnych znajduje się coraz więcej. Jednych gna na Dalekie Południe ciekawość świata, pragnienie zobaczenia czegoś, co nie jest jeszcze powszechnie znane i przez to niezwykłe.  Inni pragną po prostu dołączyć Terytoria Antarktyczne do listy "zaliczonych" przez siebie krajów, zdobyć jeszcze jedną pieczątkę do grubego paszportu, aby móc zaimponować komuś ze swego otoczenia.  To tacy właśnie potrafią zadawać kierownikowi ekspedycji u brzegów Antarktydy pytania w rodzaju: -Czy oprócz pingwinów zobaczymy także białe niedźwiedzie?...

Informacje o kompaniach organizujących turystyczne wyprawy na Antarktydę znalazłem w internecie. Okazało się, że znakomita większość takich ekspedycji wyrusza z portów Ameryki Południowej kierując się do Półwyspu Antarktycznego - w obszar, gdzie podczas antarktycznego lata panują stosunkowo dobre warunki lodowe. Istotne jest także i to, że niewielka odległość  Ziemi Ognistej od Antarktyki pozwala skrócić do zaledwie dwóch dób nieciekawy morski "przelot" podczas którego wokół widać tylko pusty ocean i szybujące nad statkiem albatrosy.

Ze zgromadzonych informacji wynikało, że najciekawsza programowo i cenowo oferta pochodzi z kanadyjskiej firmy "Marine Expeditions". Jej wyprawy przeznaczone są dla osób o niewielkich wymaganiach jeśli chodzi o wygody podczas rejsu, za to oczekujących intensywnego programu. W odróżnieniu od innych kompanii sprzedają oni pojedyncze miejsca na statku, a nie kabiny, co ma duże znaczenie w sytuacji gdy jesteś "nie do pary".    "Marine" co roku czarteruje dla swoich wypraw całą flotyllę rosyjskich statków badawczych zabierających od 40 do 120 gości. W cenę wyprawy wliczony jest przelot z wybranego miasta w USA i noclegi na początku i na końcu ekspedycji w Santiago lub Buenos Aires. Niestety słyszałem, że "Marine" zbankrutowała - zastąpiła ją holenderska firma "Oceanwide Expeditions".

Następnego ranka fundują nam kilkugodzinną wycieczkę do parku narodowego Tierra del Fuego. Dziewicza przyroda Ziemi Ognistej: jeziora, góry i morskie zatoki na pewno warta jest zobaczenia, ale tak naprawdę każdy z nas sercem jest już na małym statku, który rano pojawił się w porcie. "Akademik Joffe" jest prawie nową jednostką  przystosowaną do żeglugi wśród lodowych gór. Zabierze około 70 pasażerów: w naszej grupie dominują Amerykanie, ale znaleźć można także Japończyków, Australijczyków i turystów z Europy. O szóstej wieczorem rzucamy cumy, by pożeglować spokojnymi wodami Kanału Beagle w kierunku Atlantyku.

Cieśnina Drake’a, oddzielająca Amerykę od Antarktydy cieszy się wśród marynarzy złą sławą - ścierają się tu masy powietrza znad Pacyfiku i Atlantyku dając w wyniku częste sztormy. Byliśmy przygotowani na najgorsze. Tymczasem przez dwa następne dni jest prawie bezwietrznie: morze jest spokojne, a po niebie suną z wolna nieliczne tylko obłoki. Czas między posiłkami wypełniają nam prelekcje i pokazy przeźroczy. Poznajemy nie tylko historię wypraw na siódmy kontynent, ale i obowiązujące tam zwyczaje: do fok nie wolno podchodzić bliżej niż na 10 metrów, do pingwinów - na 5. - A jeżeli spotkacie pingwina maszerującego w poprzek waszej drogi, to pamiętajcie, że to on ma pierwszeństwo!

Statki „Marine Expeditions" wspomagają antarktyczne programy badawcze. W ramach takiej pomocy wieczorem przy argentyńskiej stacji Jubany na Wyspie Króla Jerzego wysadzamy niemieckiego naukowca. Zaledwie kilkanaście mil dalej jest polska stacja naukowa im. Henryka Arctowskiego. Piszą o niej w moim handbooku, że to najgościnniejsza stacja w Antarktyce. Niestety nie zobaczę pracujących tam rodaków bo trasa naszego rejsu biegnie stąd w innym kierunku.

U krańca Półwyspu Antarktycznego jest dość szeroki przesmyk miedzy stałym lądem, a wyspą Joinville. To Antarctic Sound - słynny z dryfujących tu wielkich "stołowych" gór lodowych. Ktoś napisał, ze to największa galeria świata. Lawirujemy miedzy pływającymi eksponatami tej galerii i podziwiamy z pokładu statku ich niezwykłe kształty. Na tych, które mają spłaszczone brzegi często można dostrzec odpoczywające foki i pingwiny. Stadka pingwinów zmierzają już na północ. Widok takiej gromadki, która płynie z zadziwiająco dużą prędkością - to zgodnie nurkując, to wyskakując ponad wodę stanowi nie lada atrakcję. Niestety nie sposób uchwycić ich w obiektyw aparatu.

Mimo, że wysepka cała pokryta jest warstwą śniegu wszędzie czuć zapach pingwiniego guana. Samych pingwinów już niewiele - w większości są to czarnogłowe pingwiny Adeli. Zbliża się koniec lata i morze wkrótce zacznie zamarzać. Wszystkie gatunki pingwinów z wyjątkiem cesarskich odpływają na zimę na północ - na Falklandy, Południową Georgię i inne wyspy o łagodniejszym klimacie. Wrócą wiosną. Te czarne ptaki które jeszcze nie odpłynęły wyglądają żałośnie, stojąc nieruchomo wśród padającego śniegu.  Za to kilka foczych rodzin nie przejmuje się złą pogodą i baraszkuje w najlepsze w lodowatej wodzie.

Deception Island - Zwodnicza Wyspa

Pierwszymi żeglarzami, którzy zapuszczali się na Dalekie Południe byli łowcy fok i wielorybów. Już na początku XIX wieku odkryli oni u wrót Antarktydy niezwykłą wyspę, która kryła w sobie jeden z najwspanialszych w świecie naturalnych portów. W krainie częstych sztormów było to idealne schronienie dla żaglowców. Deception Island - bo o niej mowa - to wystający ponad powierzchnię oceanu wierzchołek dawnego wulkanu. W dawnym kraterze utworzyła się wielka, wypełniona wodą kaldera, do której prowadzi wąski, bo zaledwie 200-metrowej szerokości przesmyk. Przesmyk trudno odnaleźć i patrząc na wyspę z daleka trudno odgadnąć, że kryje ona taką niespodziankę. Stąd nazwa - Zwodnicza Wyspa. Po przejściu przesmyku, nazywanego Neptune’s Bellows statek wchodzi na spokojne wody zatoki osłoniętej ze wszystkich stron ścianami dawnego wulkanu. Sięgają one 500 metrów wysokości. Na brzegu zatoki, przy szerokiej plaży z czarnego, wulkanicznego piasku stoją zabudowania opuszczonej stacji wielorybniczej: baraki, piece i zbiorniki. Jest też hangar i wrak małego samolotu. To właśnie stąd w 1928 roku wystartował  samolot do pierwszego lotu nad Antarktydą...

W ścianie kaldery otaczającej zatokę jest w jednym miejscu wielka szczerba nazywana Oknem Neptuna. To podobno z tego okna w 1820 roku amerykański łowca fok Nathaniel Palmer jako pierwszy zobaczył w dali zarys antarktycznego kontynentu. Przechodzę obok porzuconych wielorybniczych łodzi i leciwych szałasów w których dziś  gnieżdżą się foki. Wspinam się na Okno Neptuna. Horyzont zasnuty jest chmurami - kontynentu dziś nie widać. W dole, u stóp urwiska pieni się ocean, a wokół śmigają morskie ptaki, które uwiły sobie gniazda na górskim zboczu.

Te, które zdążyły się już pozbyć  młodzieńczego opierzenia maszerują do wody i przy brzegu próbują swoich sił w pływaniu. Wszystko to składa się na spektakl, któremu można przyglądać się godzinami. Przykucnąłem bez ruchu nieopodal gniazd i robię zdjęcia, gdy czuję nagle, że coś skubie delikatnie moją nogawkę. To jeden z małych pingwinów sprawdza, cóż to za stwór pojawił się na skraju kolonii.  I jak tu przestrzegać nakazu o zachowaniu pięciometrowej odległości od ptaków?

Gumowe zodiaki suną wolno do pustego brzegu lawirując wśród lodowej kry. Skok z burty do płytkiej wody i ... już. Gratulacje! Wszyscy czekali na tą chwilę, ale chyba najbardziej nasi Japończycy! Chrzęszczą pod gumiakami drobne kamienie.  Z daleka ciekawie przyglądają się nam pingwiny Adeli.  Antarktyda... Dla mnie - Polaka - jeszcze dodatkowa satysfakcja, bo mogę naszym skośnookim kolegom powiedzieć, że wylądowali u nasady Półwyspu Arctowskiego. -Wiecie kto to był Arctowski?  Łagodne zbocze pokryte śnieżną  czapą zachęca do wspinaczki. Pocąc się solidnie pod moimi siedmioma warstwami odzieży wdrapuję się na wysokość około 200 metrów. Panoramiczny widok, który roztacza się ze wzniesienia wart jest tego wysiłku!

Poprzednie ekspedycje podziwiały go jedynie z pokładu statku, my przepłyniemy te 4 mile tuż u podnóża skalnych urwisk i lodowych klifów. Posuwający się za nami statek wydaje się dziecinnie mały na tle gigantycznej dekoracji którą jest Lemaire Channel.

Po drugiej stronie kanału trafiamy do rozległej zatoki wypełnionej górami lodowymi. Statek nie przeciśnie się dalej tą drogą. Ale dla nas jest to niezwykła okazja pożeglowania małymi łódkami w królestwo lodu. Rzucamy kotwicę, i wkrótce potem nasze zodiaki płyną już w labiryncie mniejszych i większych, białych i błękitnych lodowych gór z których natura uformowała najbardziej fantazyjne rzeźby.

Do Port Lockroy docieramy dopiero pod wieczór. Na szczęście dni podczas antarktycznego lata są długie, więc można je wypełnić bogatym programem. Na maleńkiej wysepce u wybrzeży Wienckie Island znaleźć tu można kilka tysięcy pingwinów i dwa małe budyneczki starej brytyjskiej stacji antarktycznej. W jednym z nich mieści się małe muzeum i poczta, w drugim latem mieszkają dwaj Anglicy opiekujący się tym historycznym miejscem. Mimo silnego wiatru wszyscy zaokrętowani na naszym statku turyści zjawiają się przy trapie prowadzącym do zodiaków. Nareszcie! Zobaczymy ludzi mieszkających w Antarktyce, można będzie wysłać wszystkie pocztówki z pingwinami opatrzone pamiątkowym stemplem, a może jeszcze kupić jakieś pamiątki!

Pierwsza, zwiadowcza łódka skacząc na falach już płynie w kierunku wybrzeża, już spuszczają następną... I nagle wiadomość przez radio: wiatr się wzmaga, fala jest zbyt wysoka, ze względu na bezpieczeństwo pasażerów lądowanie w takich warunkach nie jest możliwe! Rozczarowanie, nie pierwsze zresztą. Podobną sytuację przeżyliśmy już na początku podróży - w Hope Bay, gdzie program rejsu przewidywał odwiedzenie argentyńskiej stacji Esperanza założonej na krańcu Półwyspu Antarktycznego. Na statkach ekspedycyjnych o każdej porze dnia i nocy pasażerowie mogą pojawiać się na mostku, by obserwować morze, wskazania radaru i zadawać pytania załodze. W takich chwilach jak teraz prawie wszyscy korzystają z tego przywileju. A najczęściej zadawanym pytaniem jest pytanie o prognozę na jutro. Czy będziemy mogli znów lądować?

Do Przylądka Horn

Przyszedł niestety dzień w którym "Akademik Joffe" musiał skierować swój dziób na północ - w drogę powrotną. Gdy tylko wyszliśmy spod osłony ostatnich wysp z nadzieją na spokojne jak przedtem żeglowanie przez Cieśninę Drake’a okazało się, że tym razem Neptun nam nie daruje. Ocean rozhuśtał się na dobre. Bryzgi piany dobywające się co chwila spod dziobu sięgają mostka. Wyjścia na wszystkie zewnętrzne pokłady zaryglowane. W korytarzach rzuca człowiekiem od ściany do ściany. a pokonanie schodów w drodze do mesy staje się prawdziwym problemem. 

  Paradise Harbor

Zerkam przez iluminator na wzburzone morze i z każdą godziną topnieje nadzieja na zobaczenie Przylądka Horn: przy takiej pogodzie kapitan nie odważy sie przecież podejść blisko brzegu! O trzeciej po południu majaczą w oddali zarysy jakiegoś lądu. O piątej - nie do wiary: morze uspokaja się, robi się ciepło i "Joffe" podchodzi na odległość zaledwie jednej mili do 400-metrowej, pokrytej zielenią skały. Wszyscy na pokład! To właśnie legendarny Cabo de Hornos!  Przez radio pozdrawiają nas pracownicy chilijskiej stacji brzegowej zlokalizowanej na krańcu Ameryki.

Z naszej codziennej okrętowej gazetki dowiedzieliśmy się, że zgodnie ze starym marynarskim obyczajem żeglarze, którzy "zaliczyli" Przylądek Horn mogą zawiesić w uchu złoty kolczyk. - Ponieważ przechodziliśmy obok Hornu lewą burtą przysługuje wam na razie kolczyk do lewego ucha! - żartuje kapitan. Świta, gdy następnego ranka zawijamy do małego portu w Ushuai. Jakże miła jest dla oka po pobycie w krainie wiecznego lodu zieleń pokrywająca zbocza okolicznych gór!  Adios Antartida!

                                                         Wojciech   Dąbrowski