BAGAN   (Pagan)

Na liście najwspanialszych zabytków Azji Bagan plasuje się na jednej z czołowych pozycji - obok takich klejnotów architektury jak kambodżański Angkor Wat  i  Borobodur w Indonezji.  Umieszczono go także na liście Światowego Dziedzictwa Kultury prowadzonej przez UNESCO. Rozkwit Baganu przypadł na okres od XI do XIII wieku, kiedy to miasto było stolicą państwa o wielkości obecnego Myanmaru i z tamtego okresu pochodzi większość jego historycznych budowli. Mniejszych i większych świątyń było tu podobno aż 5 tysięcy.  W 1287 roku miasto zdobyli i spustoszyli Mongołowie.  Do dziś W Baganie zachowało się około 2 tysięcy  świątyń rozrzuconych na znacznym obszarze. Jest tego tak dużo, że można tu spędzić nawet i tydzień, wędrując od jednego zabytku do drugiego... 

Stąd wczesnym rankiem wyruszyłem na zwiedzanie świątyń. Bilet za 10 FEC upoważniający do wstępu do "Strefy   archeologicznej  Baganu") opłaciłem już poprzedniego dnia - po zejściu ze statku. W Nyaung U stoi pierwsza duża pagoda: którą trzeba zobaczyć: Shwezigon Paya. Łatwo ja z daleka rozpoznać po wielkiej złoconej stupie w kształcie dzwonu. Na jej dziedziniec doprowadza długi, zadaszony chodnik wzdłuż którego rozstawione są kramy z pamiątkami: figurkami Buddy, zdobionymi pudełkami z laki, tkaninami... Tego dnia gdy tam zawitałem więcej było sprzedających niż turystów. Na szczęście birmańscy przekupnie nie są zbyt natarczywi. Wyroby są ładne i niedrogie, ale targować się trzeba...

Z Nyaung U trzeba dostać się jakoś do bramy starego miasta. Już po drodze, z siodełka rowerowej rikszy  oglądałem pierwsze świątynie. Stoją sobie jedna obok drugiej po prostu gdzieś w polu. Fotografujesz pierwszą, drugą, trzecią... Po godzinie konstatujesz, że "wypstrykałeś" połowę klatek, a do wieczora jeszcze daleko.  Zabierzecie zatem ze sobą zapasowe filmy do aparatu, miejsce jest bardzo fotogeniczne!  Świątyń do oglądania jest tyle, że wybór staje się poważnym problemem. Jak zorganizować sobie zwiedzanie?  Postanowiłem zobaczyć cztery największe pagody a spośród tych mniejszych tylko te, które napotkam po drodze przemieszczając się między tymi dużymi obiektami. Udało mi się zrealizować taki wariant w ciągu jednego pełnego dnia. Biorąc pod uwagę panujący upał nie było to jednak łatwe zadanie.

Zmierzając w kierunku następnej pagody mijam mniejsze świątynie - między innymi tą na zdjęciu obok, która na moim planie nie ma nawet nazwy, ale wyróżnia się złocona wieżą i bujnymi krzakami kwitnącej bugenwili, które rosną wokół.

Przy niewielkim domku schowanym za tą pagodą kręcą się kobiety. -Mingala-ba! Witajcie!- popisuję się jedynym znanym mi birmańskim słowem. Resztę konwersacji musi zastąpić uśmiech i gest znużenia - ręka wycierająca pot cieknący spod czapki.

Gestami zapraszają do jednoizbowego domostwa. Na stoliku pojawiają się szklaneczki i czajnik z gorącą herbatą. Nalewają. Ale że herbata przy temperaturze otoczenia ponad trzydziestu stopni stygnie wolno więc córka pani domu chłodzi ją wachlarzem - abym jak najszybciej mógł zaspokoić pragnienie. Jak tu nawiązać rozmowę skoro nie znają angielskiego? Wyciągam z torby jakieś rodzinno-domowe zdjęcia. Śmieją się widząc na nich śnieg - rzecz zupełnie abstrakcyjną w tutejszym upale. Pytam o drogę do następnej wielkiej pagody - Shwe-san-daw (czyt. Szwesandou). Pokazują mi właściwą ścieżkę i machają ręką na pożegnanie. Ogromnie to sympatyczne...

Usiadłem na górnym tarasie Shwe-san-daw  w wąskim cieniu rzucanym przez wieżę by odpocząć i nacieszyć oczy niezwykłym pejzażem. Po kwadransie usłyszałem w sąsiedztwie jakieś głosy. To nie byli turyści. Ta trójka miejscowych dziewcząt wcale nie zamierzała wciskać mi pamiątek ani prosić o jałmużnę. Przyszły tu aby tak jak ja aby oglądać panoramę. Chętnie pozowały do zdjęcia. Zdecydowanie wolę takie zdjęcia od martwej architektury. Tylko że nie zawsze znaleźć można takie modelki... 

Dhamma-yangyi jest w nieco gorszym stanie niż pozostałe trzy wielkie pagody. Wieża budowli jest uszkodzona, nie ma tu już złoceń, ale w wewnętrznym korytarzu obiegającym świątynie dookoła znów siedzi czterech okazałych Buddów. 

Wreszcie kieruję swoje kroki do Anandy - tej pagody, która w Baganie ma opinię najpiękniejszej i najlepiej zachowanej. To co widzicie na zdjęciu obok to jej boczne wejście.  W przewodnikach podkreślają doskonałe proporcje tej budowli, której centralna wieża wystrzela w niebo na wysokość 51 metrów. Podobno świątynię wzniesiono w 1105 roku, w czasach gdy w Europie budowano surowe romańskie kościoły...    Za widoczną na zdjęciu bramą otwiera się dziedziniec o wymiarach 53 na 53 metry.   

Wracając do Anandy to coś, co jest bardzo oryginalne w tej świątyni to cztery imponujące posągi  Buddy patrzące w cztery strony świata. W odróżnieniu od innych świątyń Budda przedstawiony jest tu w pozycji stojącej.  Każdy z wielkich posągów ma 9,5 metra wysokości, ale różnią się one między sobą - ułożenie rąk i gesty Mistrza są dla każdego przypadku inne.

Zaraz obok Anandy ukryta w zieleni drzew stoi znacznie mniejsza, ale także bardzo ciekawa budowla: Ananda Ok Kyaung - czyli Ceglany Klasztor Ananda. Ściany wąskiego klasztornego korytarza pokryte są dość dobrze zachowanymi freskami przedstawiającymi sceny z codziennego życia Baganu: plac targowy z kramami, kupców, mycie i przygotowywanie posiłków a także muzykantów grających na tradycyjnych instrumentach.

Utartym zwyczajem o zachodzie słońca turyści wdrapują się na jedną z tych dwóch pagód, które mają udostępnione tarasy widokowe.      I patrzą, jak zapadające za horyzont słońce barwi na różowo i złoto szczyty dziesiątek świątyń. Bałem się, że nie zdążę.  Do właściwej pagody - Mingala-zedi (1277) podwiózł mnie na rowerowym siodełku przygodny chłopak. Zdążyłem przed zachodem i mogę wam na sąsiednim zdjęciu pokazać, jak to wyglądało. Dzień niestety był parny i słońce nieco przyprószone ale i tak byliśmy pod wrażeniem niezwykłego widoku. Ta wysoka, złocona wieża na horyzoncie to Ananda. 

Gdy słońce znikło turyści szybko się rozpierzchli. Kilku miejscowych poczłapało pieszo do swoich bliskich widać domów. Zostałem sam.  Wróciłem na asfaltową drogę, ale ruchu na niej żadnego... Nie było wyjścia - trzeba było ruszyć do domu pieszo. Dodatkowa godzina spaceru - dopiero pod koniec trasy złapałem "stopa". Ale za to widziałem jak po zmroku iluminowane są złocone wieże Anandy i Shwezigonu. 

Kolejnego ranka wyruszyliśmy w kilka osób wynajętym samochodem w kierunku jeziora Inle. Za oknem otwierały się kolejno pastelowe krajobrazy birmańskiej wsi. Kilka razy przystawaliśmy dla zrobienia zdjęć. Rutynowym stopem na tej trasie są gospodarstwa w których przetwarzają sok pozyskany z palmowych pędów na syrop, a następnie na słodycze. Są też napędzane kieratem prasy do wyciskania oleju z orzeszków ziemnych (zdjęcie obok).

Szosa jest wprawdzie asfaltowa, ale wąska i wyboista - gdy przychodzi do wymijania samochód zmuszony jest do zjeżdżania prawymi kołami na pobocze. Suną ta szosa dwukołowe wozy zaprzężone w woły, często załadowane beczkami z wodą - widać, ze zaopatrzenie w wodę jest na tutejszej wsi trudnym problemem. Czasem mijamy przeładowane ludźmi archaiczne chińskie ciężarówki, wiozące pasażerów także na dachu.

Widzieliście klasztory greckiej Meteory?  Ich birmańskim odpowiednikiem (w znacznie większej skali) jest Mount Popa. Aby tam dotrzeć z głównej drogi Bagan-Mektila trzeba zjechać w lewo - na znacznie gorszą drogę lokalną. potem zjechać do podnóża skały - tam, gdzie rozpoczynają się schodki oplatające skałę.  Dojazd z Baganu do tego miejsca zabiera około1,5 godziny. Uczepiony skały wąski i stromy chodnik przechodzi na pewnych odcinkach w żelazny trap. Po obu stronach tej drogi pielgrzymów harcują małe, szare małpy, agresywne i porywające szybko wszystko, co nadaje się do zjedzenia... Tylko miejscowi mnisi w czerwonych szatach potrafią karmić  je z ręki. 

W przewodniku wyczytałem, ze Mt Popa to dawny wulkan, który wznosi się na 1520 metrów powyżej otaczającego go płaskowyżu. Ale różnica wysokości którą mamy do pokonania jest znacznie mniejsza - to zaledwie jakieś 20 minut wspinaczki.  Zdyszany docieram w końcu do szczytowego tarasu na którym wzniesiono kilka świątynek. Są niewielkie i niezbyt efektowne z porównaniu z tymi, które już w Birmie widziałem. Tu   i ówdzie, także na dziedzińcu przed pagodami modlą się i medytują miejscowi pielgrzymi. Panorama otaczających zalesionych i niewysokich gór która otwiera się z tarasu na pewno warta jest trudów wspinaczki...    

Ktoś, kto zdecyduje się w tym kraju na podróżowanie lokalnymi środkami komunikacji po tutejszej prowincji musi przygotować się na przejazdy wprawdzie bardzo tanie, ale odbywające się w takich warunkach. Wynajęcie osobowego samochodu na trasę z Baganu do Kalaw (to już prawie Inle) kosztowało nas 45 FEC. Przy czterech jadących osobach nie wypadło wcale tak dużo. I do tego mogliśmy zrobić sobie stopover w Mt Popa. Przy fatalnym stanie tutejszych wąskich dróg samochód nie może rozwinąć większej szybkości.  Do Nyaungshwe nad jeziorem dotarliśmy dopiero o 18,00. Kierowca zawiózł mnie najpierw do drogiego hoteliku (pewnie liczył na prowizję płaconą "dostawcy" przez właściciela). Ale ja wolałem spać gdzie indziej... O tym jednak już na kolejnej stronie...

Przejście do następnej strony - nad Jezioro Inle